AutoCAD’de Boru Çaplandırma III

Merhaba arkadaşlar,

Bugün, Kalorifer tesistı tasarımı konumuza bir virgül koymak istedim, nedeni ise yazı dizisinin ilerliyen bölümlerinde de işimize yarıyacağını düşündüğüm, mekanik tesisat projelerinde boru çapı seçimi ile ilgili pratik notlar vermek isteyişimdir. Bildiğiniz üzere mekanik tesisat projelerinde ısıtma klima soğutma tesisatları için proje tasarımları yaptığımızda, ısıl transfer için gerekli olan enerji taşınımımı genellikle soğutucu, ısıtıcı akışkanlar ile yapıyoruz.

Bu akışkanlar içerisinde çoğunlukla kullandığımız akışkanlar; su, hava, soğutucu gazlar vb dir. Bu yazımda özellikle sıhhi tesisat, kalorifer, yangın, havalandırma gibi tesisat disiplinleri için pratik boru çapı seçim tabloları ve abaklarını sizin dikkatinize sunucağım. Bu abaklar ile AutoCAD’de mekanik tesisat projeleri tasarlarken sıkça karşınıza çıkacak –acaba boru çapı ne olmalı- sorusuna bir cevap bulacaksınız. Gerçi bu soruyu sormadanda projelerini tasarlıyabilirsiniz, MTH için Proje Hesapları v2.4 modülü, mekanik tesisatta proje hesapları olarak adlandırdığımız küçük hesaplara dahil 12 çeşit hesabı sizler için bir hesap makinesi kıvraklığında hesaplıyor zaten.

Öncelikle sıhhi tesisat için, boru çapı tablosu vermek istiyorum. Bildiğiniz üzere kullanma suyu boru çapı soğuk su ve sıcak su olmak üzere iki farklı kriter dikkate alınarak bulunuyor. Kullanma soğuk suyu için genellikle Yükleme birimi (YB) diye adlandırdığımız vitrifiyelerin 5 mSS akma basıncı altında vermiş oldukları maksimum su debisi dikkate alınıyor.

Buna göre kullanma soğuk suyu tablosunu vermeden önce çeşitli vitrifiyelerin YB katsayılarına bakmakta fayda var.

Vitrifiye	YB
Banyo – Duş	2.5
Eviye – Şofben	1.0
Çamaşır musluğu	1.0
Lavabo bide	0.5
Hela – Pisuar	0.5
Kurna	2.5
Bulaşık mak. Musluğu	1.0

Yükleme Birimleri sistem debisininde boyutsuz bir katsayısı olduğunu düşünürsek, boru çapı ve hidrofor seçimlerinde de yükleme birimleri Lt/Sn. Birim dönüşümü yapılarak tesisatın ve yapının her hangi bir noktasındaki su ihtiyacı tespit edilebilir.

Q = 0.25 x √ YB

Bu formülde

Q (Lt/sn) Su debisi

0.25 Katsayı

YB Vitrifiye yükleme birimi katsayısı

Örnek olarak 125 YB olan hidrofor başlangıcındaki YB katsayısı 10 m3/h su debisine denk gelecektir.

Kullanma soğuk suyu tesisatında hız limitleri göz önüne alınarak hız, çap, basınç kaybı abaklarında yaklaşık olarak kullanılacak boru çapları tablosu aşağıdaki gibidir.

YB	Çap
1.5 ‘e kadar	½”
6.0	¾”
15	1”
41	1 ¼”
150	1 ½”
250	2”
800’e kadar	2 ½”

Kullanma sıcak suyunda ise Musluk Birimi (MB) olarak adlandırılan katsayıları kullanıyoruz. Bu katsayılar ise YB ile aynı mantıkta hazırlanmış olup, kullanma sıcak suyunda tercih edilen 65 °C sıcaklığa göre çeşitli faktörler ile YB ‘lerin düzeltilmiş halidir. Buna göre çeşitli kullanma yerleri ve vitrifiyelerdeki MB tablosu şöyle oluşuyor.

Vitrifiye	MB
Banyo – Duş	2.0
Eviye – Şofben	1.0
Çamaşır musluğu	1.0
Lavabo bide	0.5
Kurna	2.0

Yine MB katsayılarına göre kullanma sıcak suyu tesisatlarında, sistem üzerindeki minumum ve maksimum hızlar göz önüne alınarak çap tablosu aşağıdaki gibi tercih edilebilir.

MB	Çap
1.5 ‘e kadar	½”
4.5	¾”
12	1”
25	1 ¼”
40	1 ½”
50	2”
100	2 ½”
150 ‘ye kadar	3”

Kullanma sıcak suyunda eğer bir boyler cihazı ve sirkülasyon devreside varsa pratik olarak sirkülasyon hattının çapınında aynı yerdeki kullanma sıcak suyu hattının çapını kullanarak tahmin edebiliriz. Bunu için aşağıdaki kullanma sıcak suyu sirkülasyon hattı boru çapı tablosunu kullanabiliriz.

Kullanma sıcak su hattı çapı	Sirkülasyon hattı çapı
½”	½”
¾”	½”
1”	½”
1 ¼”	¾”
1 ½”	1”
2”	1 ¼”
2 ½”	1 ½”
3”	2”

Kalorifer tesisatlarında boru çapı ve basınç kaybı değerleri yine kesin hesap ile yapılması gerekmekte olup, pratik olarak 90/70 rejimli bir sistemde tesisat üzerindeki klasik su hızları düşünülerek dikişli borular için aşağıdaki çap tablosu kullanılabilir. Isıl yükleri tarif etmekte kullandığımız MKS birim sistemi Kcal/h ve SI birim sistemi Watt değerlerine göre tespit edilen hat yüklerinden boru çapı tahmini yapabiliriz.

Kcal/h	Çap
2,479 ‘a kadar	½”
5,999	¾”
11,999	1”
23,999	1 ¼”
34,999	1 ½”
69,000	2”
114,999	2 ½”
164,999	3”
249,999	4”
600,000	5”
600,000 yukarısı	6”

Bu tablo 90/70 °C çalışma rejimine ait, 20°C dt ile çalışan bir sisteme aittir. Bu tabloyu soğutma suyuna uygulamak isterseniz değerleri 20’ye bölüp, soğutma sisteminizin dt değeri ile yeterli olacaktır. ;)

Sanırım bukadar tablo şimdilik yeterli olacak. Tüm mekanik tesisat hesapları işin boyutu ne olursa olsun “Kesin Hesap” mantığı ile hazırlanmalıdır. Bu konularda zorlanıyorsanız MTH – Mekanik Tesisat Hesapları yazılımı size en büyük yardımı sunacaktır.

Hoşçakalın.

AutoCAD’de Basınçlı Kap Çizimleri..

Merhaba arkadaşlar,

Uzun zamandan beridir, AutoCAD ortamında basınçlı kap çizimleri ile ilgili sizi bilgilendirmek istiyordum. Mekanik tesisat konusu dışında ayrıca uzmanlık isteyen basınçlı kap tasarımı özellikle ASME, AD-Merkbaltt, DIN, vb. Standartların emrettiği hesap ve çizim yöntemleri ile tasarlanması gerekiyor, ülkemizde Türk loydu, bureau veritas, vb. Kurumlar tarafından denetlenen ve onaylanan bu proje ve imalatlar günlük hayatımızın her kısmında karşımızda çıkıyor. Belkide bilmeden nimetlerinden faydalandığımız basınçlı kaplar ile günlük hayatımız çok çok kolaylaşıyor, bunun yanında bünyelerindeki yüksek basınç yüzünden her zaman bir risk unsuru oluşturuyorlar.

Basınçlı kaplara örnek olarak, kızgın yağ ve buhar kazanları, eşanjörler, hava veya gaz tankları, transport tankları gösterebiliriz. Kızgın yağ kazanları ve eşanjörlerde özellikle ısıtıcı yüzeyi oluşturan serpantin tasarımı ve hesapları büyük önem taşımakta. Bunun yanında basınçlı gaz ve hava depoları ve tanklarındaki imalat usülleride proje üzerinde özellikle belirtilmesi gerek bazı detayları içeriyor.

Bu detayların başında, gövde ve bombe mukavemet detayları gelmektedir. İstenilen çalışma şartlarını sağlıyacak şekilde dizayn edilen basınçlı tanklar için çalışma şartlarını bünyesinde barındıran bir isim plakası etiketi dizayna eklenmeli ve bu etiket üzerinde çalışma şartları belirtilmelidir. Aşağıda örnek bir isim plakası etiketi bulacaksınız.

Bu etiket bilgisinde bulunan değerler göz önüne alınarak gövde ve bombe mukavemet hesabı aşağıdaki şekilde yapılabilir.

Görüldüğü üzere gövde kalınlığı en az 3.38 mm’lik saçdan imal edilmesi gerekiyor, piysada bulunan standar kalınlıklardan Ereğli 3237 malzemeye göre 5 mm lik çelik saç tercih edilmiş bu imalat için.

Gövde kalınlığı gibi bombe kalınlığıda benzer yöntemler ile hesaplanabilir. Bu örneğimizde bombe eliptik ve ısıl işlem olmadan şekilllendirilmiş olarak seçildi. Eliptik ve torisferik bombe çizimi sırasında kullanacağımız detaylar aşağıda verilmiştir.

DIN 28013-28014 Yüksek basınçlı kaplar için Eliptik Bombe çizim dataları

D (mm)	S (mm)	Dp (mm)	H2 (mm)	V (dm3)	M (kg/mm)
300	3-12	400	78	3.5	1
600	3-20	760	156	28	3.6
1000	3-30	1230	260	130	9.5
1250	3-30	1530	325	254	14.7
1600	3-30	1950	416	532	23.9

DIN 28011-28012 Yüksek basınçlı kaplar için Torisferik Bombe çizim dataları

D (mm)	S (mm)	Dp (mm)	H2 (mm)	V (dm3)	M (kg/mm)
300	3-12	380	60	2.7	0.9
600	3-20	720	120	21.6	3.2
1000	3-30	1180	200	100	8.7
1250	3-30	1460	250	196	13.4
1600	3-30	1860	320	410	21.6

Diğer çaplarda eliptik ve torisferik bombe çizebilmek için aşağıdaki formülleri kullanabilirsiniz.

R (mm) = D

R (mm) = 0.1 x D

H1 (mm) >= 3.5 x s

H2 (mm) = 0.2 x D

H (mm) = 0.2 x D + h1

Dp (mm) = 1.12 x D + 1.7 h1 (pul çapı)

V (mm3) = 0.1 x D³ (h1=0)

M (kg) = 2 x pi x Dp² x s

Daha sonraki yazılarımızda kızgın yağ ve buhar kazanları ile hava, lpg, nlg tankları için çizim detayları ve bu cihazları bütünleyen çeşitli aparatların çizim detaylarına gireceğiz, hoşçakalın.

AutoCAD’de İzometrik Mekanik Tesisat Çizimleri Yapmak II..

Merhaba arkadaşlar,

Yazı dizimizin devamında biraz daha mesleğimize yönelik çizimler üzerinde ve autocad imkanları yanında bizimde pratik olarak hesap kitap yaparak elde edeceğimiz veriler ile çizim yapmayı irdeleyeceğiz, Hatırlarsanız geçen yazımda izometrik çizim ortamına giriş yapmış autocad de izometrik çizim için gerekli bir iki basit kaideyi gözden geçirmiştik. Bunlara ek olarak mekanik tesisat sistemlerini oluşturan cihazlar, tanklar, hava kanalları, borulama gibi çizimleri yapabilmek için bizlere gerekli bir iki hesaplamayı da gözden geçireceğiz

İlk örneğimiz kapalı genleşme deposu olarak kullanabileceğimiz bir basınçlı kap olsun. Bu çizimde genel yükseklik ve genişlik değeri belirlendikten sonra örnek tankımızın izometrik şema üzerinde tasarlanmasına sıra geliyor.

İzometrik çizimlerimiz üzerinde kullandığımız genel açı değeri 30° dir. Bunun yanında eğer 30° lik bir çizim ölçek ve kapladığı alan olarak veya irdelenmesi gereken başka bileşenlerin tam olarak çizim üzerinde ifade edilememesi gibi nedenlerden dolayı 45° veya 60° lik değerlerde seçilebilir. Normal çizimimizin yanına 30°, 45° ve 60° lik izometrikleri yerleştirmeye çalışacağız. Autocad üzerinde 30° derecelik işlemleri kolaylıkla yapabilirken diğer açılar için küçük hesap kitap işleri yapmamız gerekebilir. Bunun için yine AutoCAD bünyesinde yer alan Hesap makinesini kullanabiliriz.

İlk olarak uygun bir noktada “_line” komutu ile işe başlıyalım, bunu için konut satırında line komutu ile ilk noktayı seçtikten sonra @100<30 komutu ile ikinci noktamızı belirleyelim devamında ise

Komutlarını uygulayalım. Bombeler ve ayakların çiziminden sonra kapalı genleşme tankımız aşağıdaki çizime dönüşmüş olması gerekiyor.

Bu kısımda 30° lik izometrik çizim üzerinde iki ayrı ölçü verdim sizin için bu ölçülerden bir tanesi çizimin hizalanmış (aligned) ölçüsünü alan ve tankımızın genişliğini ifade eden 100 birimi ve tankın üstünde yer alan ve doğrusal (linear) ölçüsünü veren 86.6 birimidir. Buradan da anlaşılacağı üzere plan ve kesitler üzerinde bir objenin %100 ölçüsünü kullanırken 30° derecelik bir çizimde bu ölçülerin cos(30) x değer ile ifade edilen geometrik uzunluğunun kullanıldığıdır. Hep özenerek baktığımız ve beğenerek oynadığımız 3D oyunların yazılım motorlarının uyguladığı tek kuram olan bir objenin sizin bakış açınıza göre şeklinin yeniden hesaplanmasını sağlayan sihirli süreç de budur. Şimdi elimizde sihirli değnek olduğuna göre 45° ve 60° dereceler içinde bu süreci işletelim. Aslında yine autocad üzerinde 45 ve 60 dereceler için polar yöntem ile bilgi girişi yapabilirken bu sefer offset komutu ile işlerimizi biraz daha tasarı geometride yoğunlaştıralım.

Biraz önceki fonksiyonu kullanarak 100 birim değerin 45° üzerindeki ifadesine bir bakalım

Cos(45) x 100 = 70.71 bu değeri çizimimizde kullanmak üzere offset komutu ile işletelim ve kapalı genleşme tankının uzun kenarlarını offset değeri 70.71 olacak şekilde oluşturalım. Daha sonra yine line komutu ile tankın alt ve üst sınırlarını işaretleyelim ve bombelerimiz ile tank ayaklarını da çizime ekleyelim

Son olarak 60° lik izometrik çizimi de aynı yöntemler ile çizimimize dahil edelim. Görüldüğü üzere açı değerimiz büyüdükçe çizime hem 3D görüntüsü hakim olmakta hem de çizim içerisinde objelerin arkasında kalan kısımlar daha da azalmaktadır. Özellikle bu yazımızdaki genleşme tankına benzeye ve tesisata birçok fittings ile bağlanan tanklar, kazanlar ve AHU batarlayalarının izometrik çizimlerinde bu husus bizlere gayet kolaylık sağlayacaktır.

Bir dahaki yazımda hava kanalları ve borulama ile ilgili izometrik çizimlerin yapılmasına dair pratik noktalara değinmeye çalışacağım. Hoşçakalın.

Sektörden Haberler : EPDK Rüzgârın Önünü Açtı, Yerli Üreticiye Destek Geldi

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu?nun (EPDK), ?Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine ilişkin Yönetmeliği? Resmi Gazete'nin Perşembe günkü sayısında yayımlanarak yürürlüğe girdi. EPDK daha önce yayınladığı taslak metin üzerinde sektörden gelen eleştirileri göz önüne alarak hazırladığı yeni yönetmelikte ciddi değişikliklere de imza attı. Yeni yönetmelikte elektrik üretiminde kullanılan rüzgar türbinlerinin yerli üretim rüzgar türbinlerinden seçilmesi durumunda üretilen fazla elektriği yüzde 51 civarında daha pahalıya satın alınması öngörülüyor.

Bu değişiklik ile kendi elektriğini üretecek sanayicinin yerli üretim rüzgar türbini kullanmasının desteklendiğini söyleyen Soyutwind İş Geliştirme Müdürü Serhat Ay, ?Bu sistem aslında hem devlet hem de sanayici açısından kazan-kazan sistemi. Rüzgardan elde edilecek elektriğe devletin daha fazla para ödemesi ile bir tarafta sanayici ürettiği fazla elektriği sisteme satarak ek bir gelir elde ediyor. Diğer taraftan da yüksek maliyetle doğalgaz ithal ederek elektrik elde eden devlet, daha düşük maliyetle rüzgardan elde edilen elektriğe TL ödeyerek sahip oluyor. Üstelik bunu daha az maliyetle satın alıyor? dedi. Bu sayede hem temiz enerjinin kullanımının teşvik edildiğini hem de yerli sanayinin desteklendiğini ifade eden Serhat Ay, ?Böylelikle yerli rüzgar türbinlerine yatırım yapıldığında yatırımın geri dönüşü çok daha kısa zamanda gerçekleşmiş oluyor? dedi.

Türkiye?nin rüzgar potansiyelinin yüksek olduğunu söyleyen Serhat Ay, sözlerini şöyle sürdürdü: ?Türk sanayicisi olarak rüzgar açısından zengin olarak nitelendirilen ülkemizin rüzgarını tamamıyla yerli kaynaklar kullanarak elektriğe çevirmeye uzun zamandır hazırız. Mühendislik, iş gücü, makine teçhizatı, altyapı, bilgi ve birikim olarak kendi rüzgar türbinlerimizden kendi enerjimizi üretmek için hiçbir eksiğimiz yok. Soyutwind Türkiye?nin ilk yerli rüzgar türbini üreticisi. 11 yıldır tamamıyla yerli imkanlar kullanarak rüzgar gücünü elektriğe çeviriyoruz. Bu yeni düzenleme ile artık üretilen fazla elektriğin satışı da mümkün oluyor. Bu önemli bir adım. Bağlantı noktaları ile ilgili sorunlarda ortadan kaldırıldığı zaman sektörün önü açılmış olacak.?

Yönetmelikteki bir diğer yeniliğin de lisanssız üreticilere üretim kaynak belgesi verilmesi olduğunu ifade eden Ay, sözlerini şöyle tamamladı: ?Artık lisansız elektrik üretimi yapan sanayiciler de yeni yönetmeliğe göre emisyon ticareti kapsamındaki piyasalarda satışında kaynak türünün belirlenmesi ve takibi için kullanılması amacıyla kullanılan belgelerini üretim yaptıkları bölgelerdeki elektrik dağıtım firmalarından alabilecekler.

Kaynak : Termodinamik Dergisi.

Yağmur Suyu Tesisatı..

Merhaba arkadaşlar;

Yağmur suyu tesisatı, mekanik tesisatın en az önem verilen konularından olmasına rağmen, projelendirilen yapının tipine bağlı olmakla beraber, her zaman dikkatlice göz önünde bulunsurulması gereken bir hususdur. Yüksek ama kat alanı fazla olmayan binalarda, çatı ve teraslarda oluşacak yağmur suyu gider miktarından çok taşınması gereken kot farkından kaynaklanan sorunlar ortaya çıkabiliyorken, tek katlı ama yayvan tabi edilen fabrika, depo, açık alan, vs. gibi yapı tiplerinde ise en az kanalizasyon sistemi kadar önem kazanıyor, son zamanlarda çevreci yaklaşımlar doğrultusunda yağmur suyunun toplanıp, gerekli arıtma işlemlerine tabii tutularak geri kazanılmasıda bir başka uygulama alanı olarak karşımıza çıkıyor.

Yağmur suyu tesisatında özellikle çatı ve balkonlar yağmur suyu hesabında efektif alan olarak dikkate alınmalıdır. Çatı ve balkon yağmur suyu hatlarına kesinlikle iç tesisata ait bağlantılar yapılmamalıdır.

İzmir ve kuşağında bulunan iller için literatürde yağmur suyuna maruz alanın bir metrakaresi için 0.75 cm2 yağmur suyu gideri projelendirilmesi istenmektedir, İnternette yapacağınız küçük bir araştırma ile İzmir ilinin için yağış miktarının yaklaşık olarak 135 kg/m2 ve istanbul ili için yaklaşık olarak 413 kg/m2 olduğunu görebiliriz.

Buradan hareketle;

A = P m2 x 0.75 m2 / f

formülü ile tesiste projelendirilmesi gereken yağmur suyu borusu kesitine ulaşabiliriz.

Bu formülde

A : Yağmur suyu borusu kesiti (cm2)

P : Yağmura maruz projelendirilecek alan (m2)

f : yağmur suyu kolonu adedi

Bulunan değer aşağıdaki tablodan uygun değere göre yağmur suyu kolonu çapı seçilmesi için kullanılabilir.

Boru çapı D	Yağmur borusu kesiti (cm2)
Ø50	19.55
Ø70	38.36
Ø100	78.31
Ø125	122.34
Ø150	175.75

Bir dahaki yazıda buluşmak üzere hoşcakalın..